हेंमत ऋतूतलं पहाटेचं कोवळं धुकं अंधारातून वाट काढत जेव्हा सगळीकडं पसरतं तेव्हा धुईचे पांढरशुभ्र लोट अंगावर झेलत तीहिरवीगर्द झाडी पाने - फुले आपल्यासारखीच थंडीने कुडकुडत अंग आखडून घेतायेत असं त्यांच्याकडे पाहताना वाटतं. उन्हाचीकोवळी सर जेव्हा खिडकीतून घरात येते तेव्हा त्या उन्हाच्या कोवळ्या कवडशाची जादू पापण्यावर होते आहे अन् डोळ्यांना ग्लानीयायला लागलीय असं वाटतं. अन् मन पापण्या मिटून घेताना अलगद आजोळचं अंगण गाठते अन् आजोळच्या अंगणातल्यापिंपळाखाली खेळतानाच्या गमतीजमती आपोआपच डोळ्यांसमोर तरळू लागतात. आजोळच्या अंगणातला पिंपळ पहाटेला गूढनिळ्या निळाईत जेव्हा सळसळायचा तेव्हा जणू समुद्रच्या लाटाच उसळल्यात असं वाटत राहयचं. अन् त्याच्या आवाजात मन रममाणहोताना, अंगणातल्या पिंपळाखाली तासन् तास बसून राहव असं वाटायचं. पिंपळाच्या हिरवट रंगाच्या बदामी आकाराच्या पानोळीतून वाट काढत उन्हाची तिरपी किरणं अंगणात नक्षीदार कशिदा विणतायेत, नाहीतर पाठशिवणीचा खेळ खेळता खेळतालखलखत हळूच लपून बसतायेत असं वाटायचं. हा पाठशिवणीचा लपंडाव पाहता पाहता मन तासनतास त्यात रमून जायचं. सकाळाची ही कोवळी उन्हं उंबरठा ओलांडून घरात शिरायला लागली की बोचरी थंडी अंगाला शिवशिवताना ही कोवळीउन्हं हातापायाला गुदगुल्या करतायेत असं वाटायचं.
आम्ही मुलं पिंपळाच्या कोवळ्या पानाच्या गोल वळकट्या हातावर करून पिपाण्या बनवून पी पी वाजवत दिवसभर खेळायचो. पिपळाखालचं नरसूबाचं मंदिर अन् त्यातलं ते पाच देव दगडाचं उभं त्याला रोज अंघूळ घालून शेंदूर उदबत्ती धूप फुलं वाहताना मनप्रसन्न व्हायचं. याच पिपळाखाली आम्ही पोरं काचकवड्या, चिचुकं, विट्टू- दांडू, गजगं, पकडा- पकडी असे कितीतरी खेळ खेळायचो. पिपळाच्या एका बाजूला गाईगुराचा गोठा अन् एका बाजूला जुका आत्याचा कोंबडयाचा खुराडा यात लाल, पिवळी, गुलाबी रंगानीरंगवलेली कोंबडीची पिल्लं अन् कोंबड्या पकपक करत सगळ्या वाड्यात फिरायच्या. आम्ही पोरं त्या कोंबड्या पकडायला धावायचोपण एक ही हातात घावायची नाही. रात्री आजी या पिपळाखाली एका कोपऱ्यात मांडलेल्या चुलीवर चहाचं आदण ठेवायची. तोचुलीवरचा चहा. ती तिखटा, मिठाची कोंडबळी पाटावर, हातावर वळलेली अजूनही जीभेवर चव रेंगाळतेय. या पिंपळाखालीच चवाळंअंथरून आम्ही निजायचो. या थंडीच्या दिवसात पिंपळाच्या झाडाखाली झोपताना खूप मजा यायची. आकाशातल्या टिपूर चांदण्यापानाआडून खुणवत राह्यच्या. पिंपळाच्या हिरव्या फांद्याआडून दिसणारा चंद्र कधी वाड्याबाहेरच्या कडूनिंबाच्या झाडाआड जाऊनलपायचा समजायचं देखील नाही. मग मन खुदूखुदू हसू लागायचं. चांदोमामाच्या रथात बसून चांदोबाच्या हातात हात घालून मनदुडुदुडु धावत या सुगीच्या दिवसात कणसांनी भरलेली हिरवी शिवारं अख्खं गाव फिरून यायचं. आजी आजोबाच्या, मैत्रणींच्यापरिकथेतील दुनीयेत फेरफटका मारायचं अन् दमूनभागून पिंपळाच्या कुशीत हिरवट स्वप्नात दमून निजायचं. बाजूला असलेलं चंद्रीगायीचं वासरू अधूनमधून हंबरत राहयचं आईच्या कुशीत निजायचं. पहाटेला आईचं अंग चाटायचं तेव्हा चंद्री गाईला पान्हा फुटलाकी दोर ओढायचं गळ्यातल्या घुंगरमाळाचा खणखण आवाज करत चंद्री गाईला बिलगायचं.
मला खास करून आठवतंय ते दिवाळीच्या वा उन्हाळाच्या सुट्टीत मामाच्या गावाला गेल्यावर लग्नसराईचं दिवस कुणाचं तरीवाड्यातील पोरा-पोरीच लगीन असायचंच मग आठवडा दोन आठवडा वाडा माणसांनी गजबजून जायचा. वाजंत्री, परीट, गावकरी, पाटील, सरपंचापासून गावातली समंदी कामाला यायची. गावातल्या कासराला चुडा भरायचं अन् बांगड्या भरायचं आवतानअसायचं, गावच्या आचराल्याला जेवणाखावणाचं कंत्राट दयायचं. मग मंडप, सजावट, बोहल्या पासून बाशिंग बांधण्यापर्यंतची कामंदिली जायची. घरावर वाडयाच्या दरवाज्यावर भोई शिपाईची चित्रं रंगवली जायची. मला आठवतंय वाड्यातल्या पिंटूमामाचं लगीन, लगनाला शकुमावशी, इनू आत्या, म्हादूकाका लांबची मंडळी आली होती नवरी बाजूच्याच गावची होती. आमच्या घराला लागूनचपिंटूमामाचं घर होतं. घराला रंगरंगोटी केली होती. पिंपळाखालीच मांडव घातला होता, हळदीच्या पाटापासून, नवरानवरीला अंघोळघालणे, नवरीची पाठवणी करणे, वाड्याबाहेरचा आतला मंडप सजवटीची सगळी कामं अन् मग नविन जोडप्यांचा संसारथाटण्यापासून त्यांची मुलं बाळं अन् म्हातारपण पिढी दोन पिढीचा प्रवास याच तर पिंपळानं पाह्यला होता अन् अंगाखांद्यावरखेळवला देखील होता. आता तो पिंपळ नाही मात्र त्याच्या सुखदस्मृती मनाच्या वहित अगदी भरजरी सोन्यांनी विणलेल्या जीर्णझालेल्या पिंपळपानासारख्या मनात अजूनही जपून ठेवलेल्या आहेतच की माझ्यासारख्या तुमच्याबद्दल मनात हो की नाही ? मात्रहाच पिंपळ जेव्हा शिशिरात निष्पर्ण व्हायचा तेव्हा त्याचं धुईत भिजलेलं थंडीत कुडकुडणारं हिरवं अंग, चंदेरी उन्हात आपल्याकडेचोरून पाहणारं आठवलं की मन मात्र परत परत तो आठवणींचा सुवास मनात भरून पिंपळाच्या अंगाखांद्यावर खेळत राहयचं.
तनुजा ढेरे
No comments:
Post a Comment